Fa /f. i
HONDERD JAAR FILMPRESENTATIETECHNIEK (deel 1door Henk Berg
In het kader van 100 jaar
Cinema geeft Holland Film
Nieuws in vier opeenvolgende
afleveringen de geschiedenis
van de filmpresentatietechniek,
zoals deze zich in de achter ons
liggende eeuw heeft ontrold.
Auteur is Henk Berg, die ruim 43 jaar werkzaam is
geweest in het bioscoopbedrijf, vele jaren als operateur,
daarna als technisch inspecteur bij Jogchem's Theaters.
Ook binnen NBB NFC verband heeft hij zijn sporen
verdiend, als lid van de Technische Commissie, die een
prominente rol speelt in de controle op en advisering
over nieuwe bioscopen, en als bestuurslid van De Leo
Claassen Stichting (voorheen het Instituut Opleiding
Technisch Bioscooppersoneel), activiteiten die hij tot op
de dag van vandaag met enthousiasme en kennis van
zaken uitvoert.
Recentelijk is van zijn hand een uniek, rijk geïllus
treerd boekwerk verschenen: "Over stalles en parket:
een populair historisch overzicht van de Rotterdamse en
Schiedamse bioscopen (1896 - 1996). Verkrijgbaar in de
meeste boekhandels van Rotterdam en omstreken of bij
uitgeverij Ad.Donker BV. te Rotterdam (ISBN 90 6100
413 6).
Honderd Jaar Filmpresentatietechniek, waarvan u hier
de eerste aflevering aantreft, zal na afloop van de reeks
worden gebundeld. Belangstellenden kunnen deze bun
del te zijner tijd bij de redactie van Holland Film
Nieuws bestellen.
1. DE EERSTE OPENBARE FILM
VOORSTELLINGEN
De cinematografie werd geboren uit een
technische vinding. Filmkunst is het op artis
tieke wijze toepassen van technische moge
lijkheden. Alle toepassingen zijn ervan
afhankelijk. In de eerste jaren was film
slechts een demonstratie van de mogelijkhe
den die deze nieuwe vinding bood. Thans is
het produkt film een weergave van inzicht en
inspanning van een team van artistieke medewerkers. Maar nog
steeds is men voor die weergave afhankelijk van de technische
mogelijkheden. Om de technisch volmaakte wijze te bereiken
waarmee een film nu kan worden weergegeven, heeft men veel
moeten expirimenteren.
In deze artikelenreeks behandelen we de technische ontwikkeling
van de weergavetechniek, die begon in 1895, het jaar waarin voor
de eerste maal tegen betaling toegang werd verleend tot openba
re vertoningen van films. Voordat de projectie van filmbanden
mogelijk werd had men door middel van de kinetoscope reeds
eerder kennis kunnen nemen van gefotografeerde bewegende
beelden. De kinetoscope was een idee van de Amerikaan Thomas
A. Edison (1847-1931) dat werd gerealiseerd door zijn medewer
ker William Kennedy Laurie Dickson (1860-1935). Eerst bouwde
Dickson de kinetograph. Hiermee werden de opnamen gemaakt.
Voor de weergave daarvan bouwde hij vervolgens de kinetoscope.
Zelf heeft Edison voor de ontwikkeling van de kinetoscope wei
nig interesse getoond. Dickson bouwde in 1891 een eerste kine
toscope met daarin een papieren filmband die horizontaal door
het apparaat werd getransporteerd. Voor de afbeeldingen op deze
band hadden de fotografische experimenten van Edward James
Muybridge (1830-1904) model gestaan. Muybridge maakte tus
sen 1870 en 1880 met 12 tot 36 camera's serieopnamen van die
ren en mensen in beweging. In 1892 bracht Edison een verbeterd
model waarin de filmband verticaal werd getransporteerd. Om de
weergave van de bewegende beelden te kunnen waarnemen moest
men door een venster in de kast kijken Een éénpersoons 'peep
show'. In 1895 kwam er een nieuwe kinetoscope waarbij gebruik
werd gemaakt van een celluloid filmstrook waarop de fotografi
sche beelden waren vastgelegd. Een materiaal van 35 mm breed,
dat werd ontwikkeld door George Eastman.
De door Edison gekozen beeldafmetingen en de wijze van perfo
reren werden in 1925 op het Internationale Filmcongres te Parijs
als standaardafmetingen aangenomen. Maar projectie was nog
steeds niet mogelijk. Daar hebben anderen zich in verdiept.
Bij de eerste voorzichtige pogingen om gefotografeerde bewe
gende beelden te projecteren werd meestal gebruik gemaakt van
de opnamecamera die tevens als projector werd gebruikt. Max en
Emil Skladanowsky (1863-1939) vertoonden al op 1 november
1895 in de 'Wintergarten' te Berlijn hun bewegende fotografisch
vastgelegde beelden. De vertoningsduur bedroeg 15 minuten. Het
programma bestond uit acht films die muzikaal werden begeleid:
Originalprogramm Bioskopfilme
am 1. November 1895
im Wintergarten zu Berlin
Einleitung: Introduktion
Italienischer Bauerntanz der Kinder Ploetz-Larella
Polka
Mai 1895 bei Sello in Pankow bei Berlin (M.Skl.)
Brothers Milton •Komisches Reek
Galopp
Mai 1895 bei Sello in Pankow bei Berlin (M.Skl.)
Der Jongleur Paul Petras
Galopp
Mai 1895 bei Sello in Pankow bei Berlin (M.Skl.)
Das boxende Kanguruh Mister Delaware
Marsch - Der Stierkampfer
Mai 1895 vor dem Zirkus Busch (M.Skl.)
Die Gymnastikerfamilie Grunato
Maskengalopp
Mai 1895 im Garten des Stadt-theaters Alt-Moabit (M.Skl.)
Kamarinskaja Russ. Nat.-Tanz, getanzt v.d. 3 Tscherpanoffs
Kamarinskaja
Mai 1895 im Garten des Friedrich-Wilhelmstadtischen
Theaters in der Chausseestrasze zu Berlin (M.Skl.)
Ringkampf zwischen Grainer und Sandow
Marsch
Mai 1895 im Garten des Stadt-theaters Alt-Moabit (M.Skl.)
Max und Emil Skladanowsky verbeugen sich •Schluszszene
Finale
Mai 1895 im Garten bei Sello in Pankow bei Berlin.
wurde durch Wilhelm Fenz gedreht.
Vertragsmaszige Dauer der Vorführung 15 Minuten.
Musikalische Begleitung durch das Grosze Wintergarten-
orchester.
Vorführapparat: Doppelprojektor "Bios-cop" DRP 88599.5
Deze voorstelling was de eerste waarvoor een entreeprijs moest
worden betaald. De in 1895 reeds 32 jarige Max Skladanowsky
werkte reeds langere tijd aan zijn vinding. Oorspronkelijk kwam
hij uit de fotografie- en optiekbranche. Hij werkte als fotograaf bij
Atelier von Werner te Berlijn. Zijn vader Carl Skladanowsky reis
de door Europa met een zogenaamde mechanisch bewegende
nevelbeelden-vertoning. Ze noemden hun vertoning 'Elektro-
Mechanische, pyrotechnische Wasser-schauspiele' en hadden hun
1Musikalische
Titel:
Musik:
Aufnahme:
2. Titel:
Musik:
Aufnahme:
3. Titel:
Musik:
Aufnahme:
4. Titel:
Musik:
Aufnahme:
5. Titel:
Musik:
Aufnahme:
6. Titel:
Musik:
Aufnahme:
7. Titel:
Musik:
Aufnahme:
8. Titel:
Musik:
Aufnahme:
Aufnahme:
