21
Moeilijk te concretiseren normen der Wet
De kern der Wet wordt gevormd door de U be
kende normen: een film mag niet in strijd zijn met
de openbare orde of de goede zeden. Simpele woor
den doch in wezen zeer subtiele normen, bij wier
concretisering een ieders levensopvatting en gees
tesrichting een grote rol spelen.
De Franse wijsgeer Montaigne met zijn exclu
sieve aandacht voor het veranderlijke heeft op tal
loze plaatsen in zijn beroemde „Essais" reeds ge
wezen op het wisselen der menselijke gevoelens en
hoedanigheden, op de tegenstrijdigheid in de mens,
gekenschetst door een .allure vagabonde", op een
geestesinslag, die zich nauwelijks aan vaste regels
laat binden.
De film is hoe langer hoe meer bij uitstek het
middel geworden dat moet dienen millioenen men
sen ontspanning, verstrooiing en emotie te ver
schaffen, hetzij in de vorm van de lach, in die
van de handeling of het avontuur, hetzij in de
vorm van het noodlot, geïncarneerd in de fatale
vrouw. Want vrijwel iedere speelfilm is min of
meer tot een dezer drie bronnen terug te brengen,
al moge de wijze van uitdrukking in ieder land een
gradueel verschil vertonen.
Naast de zogenaamde speelfilm, neemt de rol
prent met uitsluitend of overwegend culturele in
slag in steeds sterker mate een plaats in. Over deze
films, hoe belangrijk zij ook op zichzelf kunnen
zijn, zal ik het hier niet hebben, daar zij voor de
Filmkeuring slechts bij uitzondering problemen op
leveren, wat de toelaatbaarheid voor volwassenen
betreft.
In het feit, dat de film alleen reeds om economi
sche redenen de massa moet bereiken, of zo gij lie
ver dit woord, waarin iets ligt dat in het Neder
landse oor onprettig klinkt, vervangt door de aan
duiding „het grote publiek", ligt de rechtvaardi
ging, de noodzaak der keuring, die niet bestaat
voor toneelstukken die slechts een select publiek
bereiken. De Filmkeuring heeft zich steeds af te
vragen, welke waarschijnlijke invloed een film zal
hebben op de vele duizenden die haar zullen zien,
hoe de reactie van dat grote publiek zal zijn.
Indien een film bijvoorbeeld uitsluitend voor aca
demici zou worden vertoond, was het immers
dwaasheid door een instantie te laten uitmaken of
de film al of niet door die academici zou mogen
worden gezien.
Het keuren is vooral hierom een zo netelige
opgave, daar, hoewel veel bekend is, dank zij ge
leerden als Gustave Le Bon en Mc. Dougall, om-
omtrent sommige reacties en gedragingen der mas
sa onder zekere omstandigheden, men slechts bij
benadering kan bevroeden, slechts ten dele iets af
weet, van die vreemde, soms grillige nauwelijks te
definiëren beroering, waarvan zij blijk geeft. Het is
zeer de vraag of het individu het verstandige, rede
lijke, normale schepsel is, waarop de oergedachte
der democratie zich heeft gebaseerd. Want ik heb
in het leven de ervaring opgedaan, dat de domheid
van het individu maar al te vaak eindeloos en be
angstigend is en naar mijn overtuiging is de kort
zichtigheid der massa vele malen groter dan die
van het individu. De beroemde psycholoog Arthur
Koestier beweert zelfs dat niemend volmaakt ge
zond is, en dat het verschil tussen een normaal
menselijk wezen en een neuroticus op een gradueel
verschil neerkomt. In zijn Handleiding over de
politieke neurosen" heeft hij deze stelling bij ana
logie ook op politiek terrein toepasselijk verklaard,
waarop hij overigens sterk is aangevallen.
Dat de film door haar overwegend visueel en
sterk expressief karakter vooral op de mensen, die
een labiele instelling of psychische deformaties
hebben en die zijn er meer dan gij wellicht
denkt een funeste invloed kan hebben, staat wel
vast, al is het ook waar, dat hetgeen men op de
film ziet als regel even snel vervaagt, als hetgeen
men in de couranten leest. Wanneer Koestier het
bij het rechte eind zou hebben, dan zou een aan
zienlijk aantal films, die thans slechts voor volwas
senen toelaatbaar worden geacht, nooit in het
openbaar moeten worden vertoond en het filmpro
gramma der bioscopen zou feitelijk alleen bestaan
uit films, die wij thans voor alle leeftijden toelaten.
Dat de reacties waarvan het publiek blijk geeft,
sterk variëren merken wij herhaaldelijk. Zo schre
ven mij diverse bioscoopbezoekers uit zeer ver
schillende milieux en van zeer uiteenliggende ont
wikkeling, dat zij in bepaalde scènes van de film
,,Zo begint het leven", een immorele vertoning za
gen, de filmcritiek in bijna alle bladen prees de
film als ernstig, decent en gezond. Er waren men
sen, die niet begrepen hoe het mogelijk is geweest
dat de filmkeuring ,,La Ronde" had toegelaten,
vele anderen, waaronder hoogstaande personen
met grote levenservaring, gaven onomwonden
uiting aan hun voldoening, dat zij zulk een kunst
werk voor openbare vertoning hadden vrijgege
ven.
Wie hebben gelijk gehad in deze twee genoem
de gevallen?
Zij, die protesteerden of zij, die prezen?
Men kan de ogen niet sluiten voor de
werkelijkheid
Mensen, die bijvoorbeeld een film in strijd met
de goede zeden achten, indien een echtgenoot het
niet nauw neemt met de huwelijkstrouw en die
zijn er moeten voorzichtig zijn, want zij verge
len mijns inziens altijd dat de huwelijkstrouw, die
zij ook in de film gehandhaafd willen zien, voor de
huwelijksmoraal op zichzelf niets bewijst, omdat er
gewoontemensen zijn, wier huwelijkstrouw niet
