IWw
Uwe Majesteit, Koninklijke Hoogheid,
Excellenties, Dames en Heren.
Ik ben dankbaar hier bij deze belang
rijke gelegenheid te zijn uitgenodigd
om eer te bewijzen aan twee zeer
gevierde kunstenaars. Wanneer men
grote mannen prijst, is het de ge
woonte meer de aandacht te richten
op hun aangeboren gaven dan op
hoedanigheden die zij mogelijk ver
worven hebben door hun overtuiging
of geloof en dus vergeve men mij
dat ik mijn aandacht niet wijd aan
wat gemeengoed is, namelijk de kunst
van Charlie Chaplin en van Ingmar
Bergman, maar deze richt op twee
aspecten van hun zeer verschillende
persoonlijkheden, die ieder die de
moeite neemt een weinig dieper dan
de oppervlakte door te dringen, wel
moet treffen. Ik bedoel onafhanke
lijkheid en moed: Het één is een
natuurlijk gevolg van het ander.
Wij leven in een tijdperk van bijna
onbegrijpelijke lichamelijke moed.
Over de hele wereld vliegen mannen
en vrouwen rond in de lucht of in
de ruimte, terwijl ze ten behoeve van
de wetenschap of van de televisie
zich in allerlei bochten wringen.
Mensen met een bezadigd karakter
brengen hun weekend door ver van
hun kantoor en duiken de lucht in
met een uitdrukking van bijna zin
nelijke verrukking op het gelaat
uitdrukkingen die door de week aan
leiding tot ontslag zouden geven en
overal treffen wij onverschrokken
fotografen aan, die deze routineflirt
met de dood vereeuwigen.
Fysieke en morele moed gaan echter
zelden samen. Er bestaan geen vol
maakte helden, netzomin als er ab
solute lafaards zijn. Een dergelijke
oplossing zou te eenvoudig zijn. Er
zijn wel uitzonderingen geweest, zoals
Bij de foto's:
Links: De heer en mevrouw Dujardin
met de heer en mevrouw Polak, de heer
en mevrouw Beek en de heer Lammers.
Rechts: De echtparen Hagenberg en
de Vries met Guus Oster.
martelaren die vrijwillig de brand
stapel opgingen of zelfs gekruisigd
werden voor hun overtuigingen, maar
in het algemeen zijn deze twee soorten
moed even onverenigbaar als de ele
menten.
Hoe vaak zagen wij de militaire held,
der traditie getrouw onderscheiden
voor zijn moed te velde, zich in
bochten wringen met beschamende
onderdanigheid, en zelfs geheel ver
ward wanneer hij kwam te staan voor
een beslissing die te maken heeft met
moraal of ethiek. In een situatie als
bijvoorbeeld tijdens de MacCarthy-
verhoren in het leger van Amerika,
getuigden de meeste militairen, van
aangezicht tot aangezicht staand met
de beruchte senator, op zo'n onder
danige manier dat het de mensen
die behoorden tot een moreel sterker
soort, verbaasde en beschaamde
ik bedoel natuurlijk de burgers.
Het is evenzo de gewoonte dat landen
die in grote moeilijkheden verkeren
door politieke verwarring, een beroep
doen op sommige grote militaire fi
guren, reeds half verdwenen in de
schaduw en reeds half verlicht door
de geschiedenis, om terug te keren
uit hun herinneringswereld naar de
rauwe werkelijkheid en de teugels
van het bestuur op te nemen.
Pétain, Hindenburg, Badoglio waren
slechts enkele van deze soms tragische
soms pathetische zondebokken, van
wie de opvattingen over gehoorzaam
heid en toewijding een oversimplifi-
463
