z
U>
Z
-
CtS
H
en
W
-
De heren Wolff en
Hemelraad met het
echtpaar Ustinov.
O
H
en
-
De mensen houden van het welbe
hagen dat gemeenschappelijk denken
verschaft. Het is niet alleen een
kwestie van: meedoen met de buren,
maar ook van: dezelfde manier van
denken hebben als de buren, en de
massa absurde spreekwoorden die een
ontwikkelde taal aankleven, vormen
een permanent bewijs van deze situ
atie: sinds de allervroegste tijden
liggen overal verspreid over het land
schap van de taaibanaliteiten die
veel lijken op berghutten die in de
winter een schuilplaats bieden aan de
eenzame reiziger tegen de strengheid
van het klimaat; clichés kunnen de
timide causeur beschermen tegen de
gewaagdheid van een nieuwe gedach
te.
Het is een griezelige overweging dat
in onze maatschappij kritiek, gegoten
in de vorm van satire, maar heel
zelden erin slaagt die algemene in
vloed te hebben, waarop men gehoopt
had.
Ten einde het publiek werkelijk daar
te raken waar het pijn doet, moet
men een daad stellen die zo ver
schrikkelijk onschuldig is als het toe
kennen van onderscheidingen aan de
Beatles. Meteen sturen allerlei voor
malige ontvangers van diezelfde on
derscheiding de hunne terug met
commentaar, de Farizeeërs waardig.
Wat is de reden van dit alles?
In de amusementswereld kunnen de
Beatles doen en laten wat zij willen,
zoals het de rol van een middeleeuwse
nar was de heerser de realiteit te doen
beseffen door hem te beledigen op
humoristische en brutale wijze
doch laat deze nar plotseling de
koning adviseren over de buitenlandse
politiek en hij zou in ongenade vallen.
Waarom? Omdat de minister van
buitenlandse zaken niet in staat is
de nar te vervangen en bijna iedereen
voor minister kan spelen. Zelfs andere
ministers van buitenlandse zaken
hebben dat gedaan. Voor het geval u
vindt dat ik een beetje te ver ga
en in geval er hier soms ministers van
buitenlandse zaken of narren aan
wezig zijn zal ik deze stelling iets
vriendelijker inkleden door te ver
onderstellen dat een minister van bui
tenlandse zaken die de plaats van
een nar wil innemen, binnen enkele
minuten ontmaskerd zou worden
behalve wanneer hij buitengewoon
begaafd zou zijn terwijl een nar
het waarschijnlijk zes maanden tot
een jaar zou uithouden voordat
iemand zegt: „Heb je opgemerkt hoe
buitengewoon intelligent onze buiten
landse politiek de laatste tijd gevoerd
wordt?"
Het is een feit, dat in de zogenaamde
vrije landen de niet vastgelegde schei
ding van amusement en realiteit even
tastbaar is als de grens tussen twee
landen. Dit is het gevolg van een
zekere mate van overbeschaving, die
in de zogenaamde onvrije landen
nimmer bereikt is.
In de zogenaamde onvrije landen
wordt de humorist zo ernstig genomen,
dat het waarschijnlijk waar is, wan
neer men zegt, dat de laatste oorlog
op het zelfde moment onvermijdelijk
werd, toen de eerste Duitse komiek
werd aangehouden, omdat hij een
grapje maakte over Goerings afme
tingen het was dus op dat ogen
blik duidelijk dat de nazimachine op
zettelijk zonder veiligheidskleppen
was geconstrueerd.
De eindeloze zelfbeschuldigingen van
de Sowjet-artiesten zouden nauwelijks
nodig geweest zijn, indien de relatieve
betekenis van de kunstenaar in hun
maatschappij zo gering was als in
het Westen.
In de zogenaamde onvrije staten,
dames en heren, maakt men de vlei
ende vergissing de kunstenaar ernstig
te nemen en hem te beschouwen als
van mogelijke invloed op de gewone
man.
Tot voor kort zijn de zogenaamde
vrije staten nimmer schuldig geweest
aan zo'n plompe misrekening.
Sinds echter zowel de zogenaamde
vrije wereld als de z.g. onvrije wereld
zich bezighouden met de ergerlijke
zaak der coëxistentie, een stand van
zaken veroorzaakt door het feit, dat
beiden over de Bom beschikken
omdat bij de verdeling van Duitsland
de Duitse geleerden mede verdeeld
werden zijn ze nu tamelijk aar
zelend bezig elkaar in zoverre te
imiteren dat, terwijl de Russen voor
zichtig een kunstmatig wedstrijdele
ment invoeren in hun produktie, daar
bij voorgevend dat zulks volgens
Lenins oorspronkelijke plan geschiedt,
president Johnson dan plotseling in
strijd met de democratische tradities
besluit om een culturele manifestatie
op het Witte Huis te houden. Na
tuurlijk kon hij niet weten dat een
van zijn gasten het spel niet volgens
de eeuwenoude regels mee zou spelen.
Deze gast, een vooraanstaand dichter,
nam de gelegenheid te baat zijn uit
nodiging te beantwoorden in proza,
in vastberaden en bijtend proza bo
vendien.
De hemel moge weten, wat hem op dat
dwaze ogenblik bezielde hetzelfde
ogenblik waarop de nar bij zijn
koning in ongenade viel, omdat hij
een ernstige opmerking plaatste, waar
toe zijn intelligentie zo niet zijn positie
hem aanzette wellicht vroeg hij
zich af of fundamentele menselijke
redelijkheid niet werd geofferd op het
altaar van de onvervalste techniek
wellicht was hij, zoals wij allen, be
reid te aanvaarden dat sommige on
plezierige handelingen nodig zijn,
maar verborgen blijven, omdat mili
taire en staatsgeheimen niet voor allen
46S
