EINDELIJK PERMANENTE TENTOONSTELLING IN HET FILMMUSEUM!
Eén van de vele aktiviteiten die het Nederlands Filmmuseum het afge
lopen jaar ontplooide, was de presentatie van een permanente ten
toonstelling. Op 19 december 1988 opende minister Brinkman deze
expositie, die op speelse wijze een indruk probeert te geven van het
ontstaan van de film en de diverse aspecten van het filmbedrijf. Ein
delijk kan het publiek kennis maken met wat de verschillende archie
ven van het museum al jarenlang voor de toekomst proberen veilig
te stellen. Samen met de indrukwekkende verhoging van het aantal
voorstellingen van de cinematheek is dit opnieuw een geslaagde
stap in de richting van het publieksgerichte filminstituut dat de
nieuwe direktie voor ogen staat.
Minister Brinkman opent de permanente tentoonstelling, M.Sanders(re), voorzitter
van het Bestuur van het Filmmuseum.
Buitenlandse toeristen die het Nederlands Filmmuseum in het verle
den bezochten, toonden zich meestal verbaasd: een museum zonder
tentoonstelling! De term 'museum' was misleidend, want het Film
museum bestond uit een aantal archieven, een cinematheek en een
bibliotheek. Een dergelijk breed georiënteerd instituut is in het bui
tenland ongewoon. Meestal zijn daar de archieven en de musea ge
scheiden instellingen.
Momenteel hebben filmmusea, waar zowel films als tentoonstellin
gen kunnen worden bezocht, de wind mee. Tijdens het internationale
symposium van filmmusea dat vorig jaar in Frankfurt werd georgani
seerd, repte men zelfs van een 'boom'! Zo werd in 1988 het groots
opgezette M.O.M.I. (Museum Of the Moving Image) in Londen ge
opend. Later in het jaar werd onder dezelfde naam ook in New York
een museum geopend, dat naar verluidt minstens zo indrukwekkend
is. Maar ook in andere landen werden in de afgelopen jaren nieuwe
musea met filmtentoonstellingen geopend.
Nederland bleef achter. Een permanente tentoonstelling over film of
filmhistorie bestond niet. Bezoekers van het Filmmuseum konden in
het gebouw aan het Vondelpark alleen overdag de bibliotheek en
's avonds de cinematheek bezoeken. In het verleden bevonden zich
bij de ingang enkele vitrines, waarin een indruk werd gegeven van de
voorlopers van de film, maar deze verdwenen een paar jaar geleden
bijeen verbouwing.
Vorig jaar waren wel maandelijks kleine exposties in de hal van het
museum te zien. Zo was er een aardige foto-expositie van AIR FRANCE,
een luchtvaartmaatschappij die in het verleden beroemde passagiers
voor of in haar vliegtuigen fotografeerde. Daarnaast werden op het
filmprogramma afgestemde selecties van de eigen affiche- en foto
collecties getoond.
Deze en andere collecties, die in de jaren vijftig en zestig door oud-di-
rekteur Jan de Vaal en zijn medewerkers bijeen werden gebracht,
konden door gebrek aan personeel en ruimte jarenlang niet worden
getoond. Zowel de kranten als de televisie besteedden veel aandacht
aan het 'herontdekken' van deze bijzondere archieven. Zo bestaat er
ook een apparaten-collectie met historische camera's en projekto-
ren. In deze verzameling bevinden zich tevens allerlei soorten op
tisch speelgoed, die nu als voorlopers gelden van de filmapparatuur.
Verder bezit het museum papier-archieven, waarin onder andere de
nalatenschappen van mensen als de filmpionier Jean Desmet en de
kritikus L.J.Jordaan worden beheerd.
In de zomer van 1988 besloot Hoos Blotkamp, de nieuwe direkteur
van het Filmmuseum, in het Filmmuseum een tentoonstelling in te
richten die een algemeen beeld geeft van de geschiedenis van de
film. Na een reeks verbouwingen was op de begane grond een ruimte
vrijgekomen, die geschikt was voor een kleine expositie. Er werd een
plan ontwikkeld voor een tentoonstelling, die de bezoeker een indruk
geeft van de historische ontwikkelingen en hem tevens een blik gunt
op onbekend materiaal uit de archieven. De organisatoren hebben
gekozen voor en speelse opstelling.
De tentoonstelling begint met een overzicht van de voorlopers van de
cinema. Principes als schaduwwerking en 'camera obscura' worden
op originele wijze aan het publiek duidelijk gemaakt. De bezoeker
kan verschillende apparaten zelf bedienen en de mogelijkheid be
staat om in allerlei kijkkasten ee blik te werpen.
Een bijzonder fenomeen is het Kaiser Panorama. In deze enorme kijk
kast met 25 panelen, daterend van rond de eeuwwisseling, kan men
naar stereo-foto's van Duitse kastelen kijken. Het panorama is eigen
dom van het Filmmuseum, en één van de weinige exemplaren die be
waard zijn gebleven. Door de reusachtige omvang van de kijkkast is
ervoor gekozen slechts een gedeelte op te stellen.
Voor de beginperiode van de cinema is een andere opstelling be
dacht. Hier zijn de apparaten en de andere objecten binnen het kader
van de verschillende aspecten van het filmbedrijf geplaatst. De na
druk ligt daarbij op het Nederlands filmbedrijf.
Minister Brinkman en de direkteur van het Filmmuseum Mevr.H.BIotkamp-de Roos.
Zo is een filmset gereconstrueerd van de eerste Nederlandse filmstu
dio: de Hollandia-filmfabriek uit Haarlem. Materiaal werd overgeno
men van de tijdelijke Hollandia-tentoonstelling van het Frans Hals
Museum. Daarnaast heeft men een ouderwetse bioscoop met kassa,
lobby en filmzaal gereconstrueerd. De kasa en andere bioscoop-ac
cessoires zijn bruiklenen van Ilse Hughan, de vroegere eigenaresse
van het Amsterdamse Parisien-theater. Zij redde de volledige inrich
ting van deze roemruchte bioscoop aan de Nieuwendijk, toen die een
paar jaar geleden moest wijken voor de stadsvernieuwing. In de vro
lijke lobby hangen portretten van legendarische Hollywoodsterren
als Greta Garbo en Clark Gable, en een overzichtelijke selectie van di
verse vormen van filmpubliciteit. De tentoonstelling eindigt bij de
filmzaal, waar een korte documentaire over de geschiedenis van de
film te zien is en waar ook regelmatig smalfilmprojekties georgani
seerd zullen worden.
Paul van Yperen
21