20 - 26 SEPTEMBER 1990
Voor de tiende maal vinden de Nederlandse Filmdagen plaats in
Utrecht van 20 tot en met 26 September.
Traditiegetrouw vertoont het festival de gehele jaaroogst van
speelfilms, korte films en documentaires, die in beginsel meedin
gen naar de Grote Prijs van de Nederlandse Film, het Gouden Kalf.
Dit jaar wordt een retrospectief gewijd aan FRANS ZWARTJES,
maker van onder andere IT'S ME, PENTIMENTO, IN EXTREMO en
LIVING. Naast een overzicht van zijn films wordt in het program
ma 'HAAGSE SCHOOL' aandacht besteed aan filmmakers, die door
Zwartjes beïnvloed zijn. Onder hen Ruud Monster, Dick Rijneke,
George Schouten, Armand Perrenet, Paul Hosek, Ben van Lies
hout, Andras Hamelberg, Paul de Mol, Paul de Nooyer, Karin Wiertz
en Jacques Verbeek.
Een ander retrospectief stelt het werk van actrice WILLEKE VAN
AMMELROOY voor. Uit haar omvangrijke oeuvre worden in Utrecht
oa vertoond: ROTTERDAM EUROPOORT (Ivens), MIRA (Rade
makers), DE INBREKER (Weisz), IT'S ME (Zwartjes), HELP! DE
DOKTER VERZUIPT (Van der Heyde), DAKOTA (Verstappen), LA
DONNEUSE (Pallardy), HET JAAR VAN DE KREEFT (Curiel), WAN
PIPEL (De la Parra), HET DAK VAN DE WALVIS (Ruiz), DE LIFT
(Maas), CISKE DE RAT (Pieters), OP HOOP VAN ZEGEN (Pieters)
en KOKO FLANEL (Coninx).
Ook zullen de films die Willeke van Ammelrooy zelf regisseerde
vertoond worden.
Ter gelegenheid van de tiende (extra feestelijke) editie van het
festival zal een bijzonder naslagwerk verschijnen, waarin alle films
die in het afgelopen decennium in Utrecht de revue gepasseerd
zijn opgenomen zijn.
Andere side-bars zijn dit jaar: een overzicht van de beste Neder
landse films van de afgelopen tien jaar; het jaarlijks terugkerende
onderdeel FOREIGN AFFAIRS, waarin films van Nederlanders in
het buitenland gepresenteerd worden, de HOLLAND FILM MEE
TING voor de buitenlandse gasten, talkshows, seminars en stu
diedagen (o.a. over het thema Sales van Nederlandse films).
En veel premières-
Verwacht zijn o.a.: LUBA (Alejandro Agresti), KRACHT (Frouke
Fokkema), VRIEND VIJAND (Frank Krom), LET THE MUSIC
DANCE (Pim de la Parra), OPENBARINGEN VAN EEN SLAPELO
ZE (Pim de la Parra), AVA EN GABRIEL (Felix de Rooy), ROSA
ROSA (Martin Uitvlugt) en veel meer....
Voor alle informatie: Stichting Nederlandse Filmdagen
Hoogt 4 tel: (030) 322 684
3512 GW UTRECHT fax: (030) 313 200
BUREAU 1990:
Jacques van Heijningen (directeur)
Alex de Ronde (Hoofd Programma/PIv. Directeur)
Herman de Wit (Programma Coördinator)
Wouter Barendrecht (Coördinator Holland Film Meeting)
Annelotte Verhaagen (Perschef)
Janette Kolkema (Productieleider)
Pepita de Vries (Chef de Bureau)
Anton Kramer (Hoofd Financien)
Cor Denneman (Sponsoring)
De geur van het nitraat is niet welriekend. Het brandbare film
materiaal dat tot in de jaren vijftig gebruikt werd in de industrie
is vroeg of laat aan ontbinding toe. Als de film al niet eerder
verwoest werd (door brand bijvoorbeeld of manmoedig), dan
ontbindt hij zich, lichtjes maar zeker, zelf. Het is steeds onvoor
spelbaar: soms ziet het blik er nog gaaf uit, en de film die er nog
in ligt ook. Je begint de beelden rustig op een tafel te bekijken.
Met de ene hand houd je de rol tegen opdat er niet te veel druk
op zou komen, met de andere draai je ritmisch aan een hengelt-
je (16 of 18 beelden per seconde). En dan gebeurt het: soms
midden in een mooi getinte nachtscène, begint het ene beeldje
zich los te scheuren van het andere. Het materiaal kleeft aan
elkaar; het nitraat is plakkerig geworden. Dan doe je het best
ermee op te houden, anders trek je de rest van de film aan
flarden.
Onlangs kwam er een stapel totaal verroeste, vermolmde blik
ken binnen. Of ik ze nog even wou bekijken, voor ze vernield
werden. Op de blikken viel niets meer te ontcijferen, en binnenin
lag een soort verharde koek met kristallen: iets wat ooit filmma
teriaal geweest was. In zo'n geval kun je de film niet eens meer
op een hand-bediende viewingtafel leggen. Je bekijkt de stukjes
overgebleven film tegen het licht, soms met een vergrootglas
om toch iets te kunnen zien.
Ik verwachtte de banaalste aller beelden: optochten of inhuldi
gingen of zoiets. Of een of ander koninklijk bezoek in ontbin
ding.
Op de filmtitels kon ik echter ontwaren: 'Stadt ohne Juden'. Een
documentaire van tijdens de oorlog? Nee, het bleek vroeger te
zijn, beslist jaren twintig (want de film was stom), en ik kon
geleidelijk aan zelfs Wenen ontcijferen. En geleidelijk aan dank
zij de tussentitels ontrolde zich zelfs een verhaaltje. Het speelde
zich inderdaad af in Wenen - er waren documentaristische op
namen van rellen en optochten. De titels vertelden me dat de
economische situatie zo slecht was, dat de zakenlui de politici
ervan konden overtuigen de joodse gemeenschap te verbannen.
Toen zag je inderdaad grote uittochten van Joden; ze werden
naar een 'andere stad' gebracht.
Maar in acte 4 leek de economische situatie er niet op verbeterd;
zonder de Joden ging het er nog slechter aan toe. Dus werd
maar beslist de Joden terug te halen. Ondertussen was er ook
zoiets als een liefdesverhaaltje maar dat heb ik niet zo goed
kunnen volgen. Af en toe moest ik de helft van een acte verwij
deren; soms slechts een paar meters. Gelukkig was het slot nog
in tact. Naar schatting werd er ongeveer een vierde weggegooid.
Het was of brij of versteende film.
Het blijkt inderdaad een Oostenrijkse film te zijn, uit het midden
der jaren twintig. Als in een macabere science-fiction schildert
de film evenementen die pas meer dan een decennium later
zullen plaatsgrijpen in de realiteit. Veel over 'Stadt ohne Juden' -
die nochtans met behoorlijke middelen gemaakt schijnt te zijn -
weet men niet. Dat wordt echter wel na enig speurwerk opgedo
ken. Ondertussen hebben we ijlings de restanten van wat nog
bruikbaar is naar onze kollega's in Koblenz gestuurd; ze be
schikken namelijk over een laboratorium waar ze voor dit soort
gevallen, via weekprocedures, meer van het vergane materiaal
kunnen redden.
Maar het zal veel geduld en werk vragen, eer de film 'Stadt ohne
Juden' weer te projecteren zal zijn, nadat er nieuwe kopieën
getrokken zullen zijn op onbrandbaar acetaat-materiaal.
Met ongeduld wacht ik die dag af.
Eric de Kuyper
direkteur Nederlands Filmmuseum
11