ACHTERAF
BEZIEN...
door F.P. van den Berg
Filmgenres die verdwenen en
nooit meer terugkomen:
De Karate- of Kung Fu-film
GEÏNTERESSEERD IN FILM?
Het monopolie op de produktie
van aktiefilms was jarenlang in
handen van de Amerikaanse
filmproducenten. Westerns, misdaad
films en andere genres avonturenfilms
verlieten met de regelmaat van de klok
de studio's van Republic Pictures,
Allied Artists en nog wat kleinere pro
ducenten.
De aktie was zeer gevarieerd. In de
westerns ging de strijd vrijwel altijd
tussen 'goed' en 'kwaad', of tussen de
moedige' pioniers, die optrokken naar
het wilde westen en de 'boze' Indianen.
In het misdaadgenre waren het de
overheid/politie of de particuliere de
tectives die de misdaad bestreden.
Andere genres die erg gewild waren,
zoals de science fiction-film, de jungle
film, Fu Manchu, Charlie Chan, maak
ten een vast onderdeel uit van de bio
scoopprogramma's in de hele wereld.
Er was grote behoefte aan dit soort
ontspanning en bovendien was de ver
toningsduur van een groot aantal zo
danig, dat er veelal twee films (van
verschillende genres) in één pro
gramma konden worden vertoond.
Hoewel het merendeel als zg. B-film
kon worden aangemerkt, was er niette
min een markt voor. Er was geen stad
of dorp, waar niet op gezette tijden
een aktiefilm, in welk genre dan ook,
op het programma stond.
Met de komst van de televisie en de
welvaart, en de daarmee omgetwijfeld
samenhangende teruggang in het bio
scoopbezoek, bleek al gauw, dat de ak
tiefilm naast de matinee-film het meest
kwetsbaar was, met name de B-films
daaronder.
Alleen de 'betere' aktiefilms konden
nog scoren, maar allengs raakte het
genre steeds meer uit de gratie, met
uitzondering van de James Bond-films,
altijd goed voor een commercieel suk-
ses. Elke nieuwe James Bond bete
kende het filmevenement van het jaar!
Een echt alternatief voor de aktiefilm
was er echter (nog) niet.
Inmiddels kenden we uit o.a. de Fu
Manchu- en Charlie Chan-films de oos
terse vechtsporten. Ook in Nederland
kregen deze, via sportscholen en ver
enigingen, steeds meer bekendheid en
beoefenaars.
Niemand kon toen vermoeden, dat de
oosterse vechtsporten zouden zorgen
voor een nieuw genre aktiefilm en - wat
nog veel belangrijker was - een uiter
mate commercieel genre!
Plotseling uit het niets opgedoken,
hield hij de bioscoopbezoekers een
aantal jaren in zijn greep: de Karate- of
Kung Fu-film.
Niemand had ooit van hem gehoord,
maar opeens was hij er: Bruce Lee!
Geboren in 1940 in San Francisco. Al
jong ging hij met zijn ouders naar
Hong-Kong, waar hij met sukses
Oosterse vechtsporten' studeerde.
Terug in de Verenigde Staten nam hij
deel aan de Karate-kampioenschappen
en werd daarbij ontdekt door de
scouts van 20th Century Fox. Lee
speelde wat kleine rollen, maar trad
daarmee niet op de voorgrond. Zijn
carrière kwam pas van de grond, toen
hij bij terugkeer in Hong-Kong in ka-
rate-films ging spelen.
De eerste in de reeks, "The big boss
werd door Warner Bros. gedistribu
eerd en het overdonderende sukses
verbaasde iedereen. Wat was er zo
speciaal aan deze akteur, dat hij man
nelijke en vrouwelijke bioscoopbezoe
kers zo aansprak? Want dat Bruce Lee
geen eendagsvlieg was, bewezen de re
sultaten van zijn volgende films: "Fist
of fury" (1972), "Way of the dragon"
(1972) en zijn laatste film "Enter the
dragon" (1973), die wereldwijd grote
suksessen boekten.
Aan de carrière van Lee kwam abrupt
een einde, toen hij in 1973 op 32-jarige
leeftijd op mysterieuze wijze overleed
zonder te hebben kunnen profiteren
van zijn grote sukses.
Dat nam niet weg dat een nieuw en
suksesvol filmgenre zich aangediend
had en zoals gebruikelijk in de filmdis
tributie werden de filmproducenten in
Hong-Kong overstelpt met aanvragen
uit de westerse landen. Het gevolg was
dat binnen de kortst mogelijke tijd de
markt overvoerd werd met Karate- en
Kung Fu- films (niet allemaal van de
beste kwaliteit) en de royalties met de
dag stegen.
Er was geen Bruce Lee meer en hoewel
enkele van zijn opvolgers, zoals Billy
Chong en Wong Cheng Li, het bepaald
niet slecht deden, het niveau en de op
brengst van de Lee-films haalden ze op
geen stukken na.
Wel werden in de eerste jaren na de
dood van Bruce Lee nog enkele zg.
compilatie-films samengesteld uit
oude restant-opnamen van eerdere
films, maar het publiek liet zich niet
bedotten.
Ook Taiwan (het vroegere Formosa)
wierp zich op de produktie van Kung
Fu-films, maar ze haalden het niet bij
de Hong-Kong produkties.
In Indonesië werden in de jaren '60
eveneens een soort Kung Fu-films ge
produceerd, maar deze waren veel ge
welddadiger en 'bloederiger'. Ze haal
den de westerse bioscopen niet, hoe
wel dit meer een gevolg was van de
moeilijke economische verhoudingen
in dit land, want er zaten zeker een
aantal bruikbare titels tussen. Maar
geen der ondertekende kontrakten kon
ooit worden gerealiseerd. Ook niet
vreemd hieraan zal de, in die jaren
verstoorde relatie tussen Indonesië en
Nederland zijn geweest.
Langzaam maar zeker taande de be
langstelling voor dit genre aktiefilm en
verdween het uit de programma's.
Toch houdt het film- en bioscoopbe
drijf er prettige herinneringen aan
over. Want juist in de periode dat het
bioscoopbedrijf te maken kreeg met
een sterke terugval, zorgde de Karate-
of Kung Fu-film voor een - zij het tijde
lijke - opleving in de recettes. Menig
exploitant zal met de vertoning hier
van de tekorten op andere (vaak be
tere) films geheel of gedeeltelijk heb
ben kunnen goedmaken.
En dat vooral dank zij die, nu al le
gendarische Bruce Lee, die zich - zeker
mede door zijn mysterieuze dood -
heeft geschaard in de rijen van die an
dere, jong overleden akteurs, zoals
Rudolf Valentino, James Dean en Elvis
Presley.
Voor Hfl.70,- (BEF 1300,-) krijgt u FILM
8 maal per jaar toegezonden.
Betaling na ontvangst
van een acceptgiro.
Stuur een briefkaart met uw naam
en adres, onder vermelding van
'abonnement FILM' naar:
Nederlandse Federatie
voor de Cinematografie
Postbus 75048
1070 AA Amsterdam
Nederland
31