NOG MEER GELUIDSKANALEN
Z
I
u
h
UI
Met de komst van "Star Wars: Episode I -
The Phantom Menace", wordt tevens
een nieuw geluidsformaat geïntroduceerd te
weten Digital Surround EX. Dit nieuwe for
maat dat is ontwikkeld door Dolby
Laboratories en Lucasfilm THX, wordt toege
past bij alle bestaande digitale weergave-
systemen.
door Ronald Rosbeek
NEDERLANDSE PREMIERE DOLBY DIGITAL EX IN
HOLLYWOUD IN WOUDRICHEM
t
X
w
fli
,.-■.
-
Bij zowel Dolby SRD, Sony
SDDS als DTS is het "surround"
verdeeld over twee separate
kanalen namelijk links (LS) en
rechts (RS). Met een dergelijke
opstelling ontstaat er aan de
achterkant van de zaal een soort
"gat". Aan de frontzijde zijn er
immers drie kanalen (bij SDDS
vijf), links en rechts is een sur-
roundkanaal en achter is er
eigenlijk niets. Bij het
"Surround EX" proces vormen
surround-speakers aan de ach
terzijde van de zaal een separaat
kanaal. Deze worden door een
eigen versterker als zodanig aan
gestuurd. Hierdoor ontstaat de
mogelijkheid zogenaamd 360
graden pans te maken, zeg maar
ronddraaien van het geluid.
Hoe zit dat dan, vraagt u zich
misschien af? Is er op de film
nog plaats voor een extra kanaal
en komen er uit mijn 5.1 ge
luidsprocessor nu ineens zeven
kanalen geluid in plaats van zes?
Het antwoord is simpelweg
"nee". De techniek die wordt
gebruikt om het extra surround-
kanaal te genereren is een oude
bekende namelijk "pro-logic".
De eerste cinemaprocessor uit
de zeventiger jaren, de Dolby
CP50 werkte volgens dit sys
teem. Bij optisch-analoge weer
gave wordt dit principe trou
wens nog steeds gebruikt. Een
dergelijke 35 MM-print bevat
tenslotte maar twee geluidska
nalen (links en rechts), terwijl
wij geluid over vier kanalen
horen. Wanneer het linker en
rechter geluidsspoor identiek
zijn, zeg maar "mono" is, of
mono-componenten bevat,
stuurt de pro-logic dit signaal
naar het center-kanaal. Vandaar
Dit alles moet ook nog eens
automatisch geschakeld kunnen
worden. Voorts moet het EX
kanaal door een extra stereo
versterker aangestuurd worden
en moet de achterwand van de
zaal van een even aantal sur-
roundspeakers worden voorzien.
De kosten voor een dergelijke
uitbreiding bedragen ongeveer
tien- a vijftienduizend gulden,
afhankelijk van de bestaande
dat dialogen op een optisch-
analoge print altijd mono zijn.
Dit is noodzakelijk om het cen
ter-kanaal aan te kunnen stu
ren. De weergave van het sur-
round-kanaal daarentegen wordt
geactiveerd door zogenaamde
fase-verschuiving. Eenvoudig
gezegd komt het hierop neer dat
bij de opname van het geluid,
links' en rechts een fractie van
een seconde in tijd worden ver
legd, op de momenten dat weer
gave via het surround verlangd
wordt. De cinema-processor
detecteert deze fase-verschuiving
en stuurt het surround-kanaal
aan.
Deze pro-logic decoding is samen
met verschillende equalizers
ondergebracht in een aparte unit
die op de markt wordt gebracht
als ES- of EX surround-unit.
Wat moet er nu veranderen aan
een bestaande 5.1 installatie, als
er EX-surround verlangd wordt?
In de eerste plaats een eerder
genoemde unit. Er is keuze uit
drie verschillende merken
namelijk Dolby, Smart en DTS.
Het koppelen van verschillende
merken kan op enige problemen
stuiten. Immers de achter sur
round-speakers vormen bij EX
een achter-mono-kanaal, terwijl
bij weergave van 5.1 digitaal de
ene helft deel moet uitmaken
van links surround (LS) en de
andere helft van rechts (RS).
Uit Woudrichem kwam het bericht dat in bioscoop Hollywoud het
nieuwe Dolby EX systeem inmiddels is geïnstalleerd. Exploitant
Laban Duijnhouwer is trots op deze primeur en hoopt met George
Lucas'"Star Wars Episode 1: The Phantom Menace" Woudrichem
en de wijde omtrek te laten meegenieten van deze meest recente
innovatie op het gebied van bioscoopgeluid.
4
situatie. Voor alle duidelijkheid,
alle EX gecodeerde films kunnen
zonder problemen over een
bestaande 5.1 installatie weerge
geven worden! En nu maar zoe
ken naar een plaats waar we
nog meer speakers kunnen
ophangen. Misschien aan het
plafond?
2 7
