Noors model uniek in Europa
m
m
INTERNATIONAAL
INTERNATIONAAL
Noorse overheid domineert bioscooplandschap
Oslo, een stad zo groot als Amsterdam, heeft 32 bioscoopzalen die
allemaal in handen zijn van de plaatselijke overheid en waar van
mainstreamf ilms tot arthouse wordt vertoond. Dit spectrum aan zalen
varieert van oude, prachtig onderhouden buurtbioscoopjes tot een
hypermodern zeszalencomplex waar alleen digitaal wordt gedraaid.
De Noorse bioscoopmarkt staat op het punt om geheel naar digitale
cinema over te gaan. In de onderhandelingen met de Amerikaanse
studio's moeten de laatste puntjes nog op de i worden gezet.
'Gelukkig
vonden ze
ons project
interessant,
maar wat
wil je als je
twaalf mil
joen in je
zak hebt.'
'Vroeger
waren de
bioscopen
echte mo-
neymakers
voorde
overheid'
Door Frank de Neeve
Trots als een pauw loopt bedrijfs
leider Anders Lövgren door 'zijn'
bioscoop Gimle: 'Dit is de mooiste
bioscoop van Oslo... tenminste,
dat vind ik.' Gimle is een prachtig
onderhouden éénzaalcomplexje,
gelegen in een van de chiquere
wijken van de stad. 'We hebben
hier veel vaste bezoekers, vooral
oudere dames', vertelt Lövgren.
'Er zijn er bij die altijd hun eigen
vaste stoel willen hebben en als
die al vergeven is, dan komen
ze later wel terug.' Als we stil zijn
mogen we even de zaal inlopen.
Het pluchen gordijn bij de ingang
wordt opzij geschoven, waarna we
zien dat 777e Reader die middag
voor een handvol mensen wordt
vertoond. Gimle is ook de Oslose
bioscoop waar The Metropolitan
Opera live per satelliet vanuit New
York wordt vertoond. Deze bios
coop is daarvoor met z'n prachtige
foyer met lambrisering en in de
zaal bij elke stoel een tafeltje voor
je wijnglas dan ook zeer geschikt.
'We hebben gemerkt dat opera
juist ook een ander soort publiek
trekt dan onze vaste oudjes', aldus
Lövgren, 'dus we zijn blij dat het
een succes is.'
Aan de noordwest-rand van het
centrum staat de beroemdste en
grootste bioscoop van Noorwegen,
Colosseum. Dit is ook nog eens de
grootste THX-bioscoop ter wereld;
de gigantische koepel met een
diameter van meer dan 40 meter
(even groot als de koepel van de
Sint Pieter in Rome!) herbergt bijna
1.000 zitplaatsen. Colosseum
heeft een veelbewogen geschie
denis. Gebouwd in de jaren twintig
van de vorige eeuw, brandde de
bioscoop in 1963 af; een gordijn
vatte vlam bij het proefdraaien
van Mutiny on the Bounfy. In 1964
werd de bioscoop alweer her
opend met een extra koepel bin
nenin de koepel, voor verbeterde
akoestiek. In 1987 werden er drie
kleine zalen bijgebouwd.
Met 700.000 bezoekers per jaar
is het Colosseum-complex de best
bezochte bioscoop van Noorwe
gen. 80% van de tickets wordt
online verkocht, waarbij bezoekers
ook hun eigen stoel kunnen kiezen.
De grote zaal, waar een voorstel
ling van Hannah Montana (niet de
3D-versie) deze middag op het
punt staat te beginnen, is werkelijk
overweldigend. De reclame is nog
bezig (sinds 2002 is alle bioscoop
reclame in Noorwegen digitaal)
maar nu al is het een zaal waar je
zo zou willen aanschuiven.
Unieke situatie
Stel je voor: alle Amsterdamse
bioscopen waren in een hand, van
exploitant Amsterdam Bioscopen.
Als je als distributeur je film in
Amsterdam zou willen vertonen,
in Tuschinski, het Ketelhuis of
Rialto, dan kon je alleen bij die ene
bioscoopexploitant terecht. Dat
is de situatie in Oslo: Oslo Kino,
eigendom van de gemeente Oslo,
exploiteert de acht bioscopen met
32 zalen in de Noorse hoofdstad.
Het is een situatie die in Noor
wegen heel gewoon is: 149 van
de 214 bioscoopondernemingen
zijn in handen van de plaatselijke
overheden. Deze unieke situatie
is ontstaan doordat de Noorse
overheid in het begin van de vorige
eeuw de informatievoorziening van
haar burgers zeker wilde stellen.
Oslo Kino is het grootste bioscoop
concern van het land, gevolgd
door het Zweedse SF, een van de
weinige commerciële partijen die in
Noorwegen actief is. In de biosco
pen van Oslo Kino draaien allerlei
films en echt niet alleen commercië
le. Half mei ging bijvoorbeeld Bud-
dha Collapsed Out ofShame van
de Afghaanse Hana Makhmalbaf
er in première. Elke bioscoop van
Oslo Kino heeft een eigen signa
tuur. Zo ga je naar Saga voor de
echte actiefilms en draaien daar
vlakbij, in de prachtige Klingen-
berg-bioscoop, de arthousefilms.
Geir Bergkastet, algemeen direc
teur van Oslo Kino, vertelt dat het
concern als een modern bedrijf
wordt gerund. 'De gemeente
bezit de aandelen en van daaruit
hebben we ook een culturele taak,
maar men bemoeit zich niet met
de dagelijkse gang van zaken.
Uiteindelijk is Oslo Kino voor de
gemeente een investering en wordt
er van ons verwacht dat wij geld
verdienen.' Toch denkt Bergkastet
dat Oslo Kino zich in het verleden
wat teveel op de show en mis
schien wat minder op de business
heeft geconcentreerd. 'We runnen
sinds vorig jaar onze eigen buffet
ten, terwijl dat daarvoor altijd was
uitbesteed.'
Natuurlijk kan de unieke Noorse
eigendomsverhouding vreemde
bij-effecten
opleveren. Zo
is uitbreiding
van Oslo Kino
buiten de stads
grenzen wel
mogelijk, men
heeft tenslotte
ook aandelen in
een bioscoop-
groep elders in
het land, maar
wordt het niet
als logisch erva
ren. Bovendien
moeten de
bioscopen in
Co/osseum.
Foto's Frithjof
Fure.
Oslo een gemeentelijke ver
gunning hebben van dezelfde
gemeente die de bioscopen bezit.
Bergkastet: 'Men waakt echter
voor belangenverstrengeling, dus
in principe zou het Zweedse SF
ook een bioscoop in Oslo kunnen
beginnen.'
Daarom ook investeert Oslo Kino
in nieuwe complexen. Afgelopen
november werd de Ringen-bios-
coop geopend in een arbeiders
wijk van Oslo. De bioscoop, die
onderdeel uitmaakt van een win
kelcentrum en bijna volledig onder
de grond ligt, is geheel digitaal. Er
is dus geen enkele 35mm-projector
in het hele pand te vinden. Ringen,
dat technisch is ingericht door het
Noorse Unique Cinema Systems,
gebruikt Barco-projectoren met
Dolby-servers en Dolby 3D. Het
digitale geluid loopt via lan-kabels,
zogenaamde CobraNet techno
logie en men gebruikt Unique
Cinema System's eigen Theatre
Management System Rosetta.
Digitalisering
Rolv Gjestland is consultant
bioscooptechniek en -ontwerp
bij brancheorganisatie Film
Kino en in die hoedanigheid ook
verantwoordelijk voor het ontwerp
van Ringen. Volgens Gjestland
waren de bioscopen vroeger echte
moneymakers voor de lokale over
heid. 'In Oslo zijn er bijvoorbeeld
parken aangelegd en is het Munch-
museum gebouwd van de winst
uit de bioscoopsector, in plaats
van dat die gebruikt werd voor de
eigen industrie. Toen Film Kino er
eind jaren tachtig vanuit de over
heid een aantal taken bij kreeg,
werd besloten een belasting van
2,5% op bioscoopbezoek en home-
entertainment te heffen. Hiermee
financiert Film Kino onder meer
een reisbioscoop en bijvoorbeeld
festivals.'
Het geld dat Film Kino inde,
groeide echter sneller dan het kon
worden uitgegeven, waardoor men
nu een reserve van vijftien miljoen
euro heeft. Van de overheid heeft
de organisatie toestemming gekre
gen om hiervan twaalf miljoen te
Digitale Cinematheek
Sinds vorig najaar kunnen filmliefhebbers door een initiatief van het
Noorse Filminstituut in zeven steden iedere donderdag een nieuwe digi
tale filmklassieker zien. Deze bioscopen zijn daarvoor speciaal uitgerust
met digitale projectoren, bijna allemaal op de hoogste resolutie van
4K. De digitale prints worden betrokken van Park Circus en Hollywood
Classics in Groot Brittannië, en via het Duitse project Europe's Finest. De
gezamenlijke vertoningsdag is om marketingredenen gekozen, maar
er zijn ook al live Q&A's geweest, zoals met actrice Liv Ullmann. De
premièref ilm afgelopen najaar was South Pacific. Ook The 39 Steps en
Hamlet zijn vertoond en kleinere films, zoals het Tsjechische Daisiesen
de eerste Noorse geluidsfilm uit 1931 Den store barnedapen.
Zie www.cinematekene.no
Met 700.000 bezoekers per jaar is het Colosseum-complex de best bezochte bioscoop van Noorwegen.
In 2008 steeg het bioscoopbezoek in Noorwegen met 9,7% tot bijna twaalf miljoen (bron: European Cinema Yearboók)
