Prachtige verhalen over de tocht der tochten
o
o
HFN
NL in aantocht
IN PRODUCTIE
IN PRODUCTIE/NL IN AANTOCHT
Op de set van De hel van 63
Steven de Jong heeft zich met grote filmprojecten als De Kameleon en
De scheepsjongens van Bontekoe bewezen als een man die uitdagin
gen niet uit de weg gaat. Op dit moment legt hij de laatste hand aan
zijn volgende meesterproeve: De hel van 63, een film over de be
ruchtste Elfstedentocht aller tijden. 'Eigenlijk is het bizar dat niemand
eerder op het idee is gekomen.'
m 1
'De hel
van 63
wordt in
de eerste
plaats een
eerbetoon
aan die
mannen en
vrouwen
die iets
heel uit
zonderlijks
hebben
gepres
teerd/
Cl
W'
Door Robbert Blokland
Filmsets van Steven de Jong zijn
doorgaans te herkennen aan de
relaxte, open, vrolijke sfeer die er
hangt. Maar op deze zaterdagoch
tend in Sneek kijken toch diverse
crewleden en figuranten wat
bezorgd naar de lucht. In de verte
komt een fikse regenwolk aandrij
ven, die de opnamen van vandaag
lijkt te gaan verstoren.
De 46-jarige regisseur wuift alle zor
gen weg. 'In Lapland verklaarden ze
ons voor gek als we bij vijftien gra
den onder nul doorfilmden', grinnikt
hij. 'Maar je moet reëel zijn. Als je
je door het weer laat leiden, heb je
honderd draaidagen nodig. En daar
is het geld nou eenmaal niet voor in
Nederland.' Dus mogen de schaat
sende figuranten ondanks de eerste
druppels terug naar de Waterpoort,
om nogmaals hun aankomst bij de
eerste stempelpost te spelen.
Aanstekelijk
Op 18 januari 1963 vond de
twaalfde Elfstedentocht plaats.
Het vroor achttien graden Celsius,
maar de combinatie met de harde
wind zorgde voor een veel lagere
gevoelstemperatuur. Van de 9.294
schaatsers die aan de tocht begon
nen, haalden slechts 69 de finish.
De hel van 63 verhaalt over vier van
die rijders, die zich elk om hun eigen
redenen hebben voorgenomen
om de tocht coute que coute uit te
rijden.
Een van hen is Kees Ferwerda,
vertolkt door Chris Zegers. Het is de
eerste grote filmrol voor de acteur
sinds de komedie Liever verliefde
2003. 'Ik heb een tijdje geprobeerd
acteren met presenteren te com
bineren', legt Zegers tussen twee
opnamen door uit. 'Maar dat werkte
minder goed dan ik had gehoopt.
De laatste jaren heb ik me meer
geconcentreerd op mijn reispro
gramma.' In die periode speelde hij
alleen bijrollen in Kameleon 2 en De
scheepsjongens van Bontekoe, ook
van Steven de Jong.
Zegers lacht. 'Ik houd van Steven
en de passie waarmee hij zijn
films maakt. Dat spreekt mij enorm
aan. Als hij mij
vandaag belt
dat hij morgen
een scène wil
draaien aan
het andere eind
van de wereld,
stap ik in het
vliegtuig.' Die
bevlogenheid
is aanstekelijk
en geeft een
enorm positieve
sfeer op de set,
knikt de acteur.
'Je kunt ook
moeilijk anders
als de man die de verantwoordelijk
heid voor dit zware project draagt
elke dag juichend over de set rent.'
Prestigeproject
Met een budget van drieënhalf
miljoen euro is De hel van 63 nog
nét iets duurder dan De scheeps
jongens van Bontekoe, het vorige
prestigeproject van De Jong. Op de
set hebben enorme machines een
Afzien op de set.
paar honderd meter water rond de
Waterpoort voorzien van een dikke
laag ijs, een procédé dat bij gebrek
aan natuurijs elke Nederlandse
draaidag moet worden toegepast.
Grote sneeuwmachines vervolma
ken de winterse aankleding.
In eerste instantie zou een deel van
de film in Litouwen worden ge
draaid, net als vorige jaar Oorlogs
winter. Maar vanwege het uitblijven
van winterweer daar moesten cast
en crew uitwijken naar Lapland,
waar de acteurs tijdens de opna
men ernstige kou moesten trotseren.
'Je kunt op zo'n moment denken "ik
ga naar binnen met een warme kop
thee", maar dat konden die rijders in
1963 óók niet', vertelt Chris Zegers.
'Als jouw personage pijn lijdt, hoef
jij dat natuurlijk niet per se ook te
doen. Maar door die kou zelf te
ervaren, realiseerde ik me pas echt
hoe de rijders op die bewuste dag
hebben moeten afzien om die finish
in Leeuwarden te halen.'
De 38-jarige acteur had in het begin
onderschat hoe zeer het onderwerp
Elfstedentocht leeft in Nederland
in het algemeen, en Friesland in het
bijzonder. 'Kijk maar naar de gekte
toen het begin januari een paar
weken vroor', noemt Zegers als
voorbeeld. 'Schaatsen is romantiek
ten top. Er gaan zoveel prachtige
verhalen schuil achter de mensen
die die tocht hebben voltooid.' Ter
voorbereiding praatten de acteurs
ook met een groot aantal echte
Elfstedentochtrijders. 'Zonder gelijk
heel hoogdravend te willen klinken,
maar deze film wordt een bijzon
dere ode aan een uniek stukje
Nederlandse cultuur. Eigenlijk is het
bizar dat niemand eerder op het
idee is gekomen.'
Volksheld
De gemiddelde Nederlander weet
wellicht dat Steven de Jong een
filmmaker is die een paar hits op zijn
naam heeft staan. Maar in Friesland
is de man achter twee delen Kame
leon en de succesvolle serie Donkert
Donkerteen onbetwiste volksheld.
Met regelmaat schieten fans hem
aan voor een foto of een handteke
ning. De Jong is onvermoeibaar en
beantwoordt een paar vragen van
de lokale schoolkrant terwijl een
crewlid probeert een wiebelende
telefooncel in het decor wat stabie
ler te maken. 'Ik zie de maiHjes en
brieven alweer binnenstromen', grin
nikt De Jong. 'Telefooncellen in die
tijd kónden helemaal niet wiebelen!
Je wilt niet weten wat mensen soms
opvalt tijdens het kijken naar een
film.'
Acteur Lourens van den Akker
warmt zijn handen ondertussen aan
een beker koffie. Voor de twintig
jarige Fries zijn de opnamen een
bijzondere ervaring: de tweedejaars
student aan de Toneelacademie in
Maastricht maakt met De hel van
63 zijn speelfilmdebuut. 'Het is mijn
grote droom een keer een echte
tocht te kunnen schaatsen', vertelt
hij enthousiast. 'Ik was acht toen de
laatste tour plaatsvond. Maar tot
die tijd is deze film een uitstekend
alternatief.' Wel fietst Van den
Akker jaarlijks een Elfstedentocht,
een traditie die hij aan zijn 'pake'
te danken heeft. 'Die de tocht der
tochten wél drie keer gereden heeft
trouwens. Beide opa's zelfs: dus het
onderwerp zit me echt in het bloed.'
Net als de meeste personages heeft
ook zijn Sjoerd iets te bewijzen door
de tocht te voltooien. Hij is minder
jarig en mag dus eigenlijk niet mee
doen aan de wedstrijd. De jonge
acteur geniet van het familiegevoel
op de set. 'Na drie weken Lapland
met zo'n grote crew val je in een
zwart gat wanneer je bij het ontbijt
weer alleen tegen je poes kan
praten', lacht hij. Al was het in de
kou soms wel afzien, erkent hij. Bij
de zestiende take waarin Van den
Akker een flink aantal rijders inhaalt,
barsten opeens al zijn blaren open.
'Maar gelukkig heeft Sjoerd daar
óók last van. Dat soort ervaringen
helpt je wel inleven in de ontberin
gen die de mannen in 1963 hebben
moeten doorstaan.'
Toetakelen
Kenmerkend voor de tocht was
sowieso dat een recordaantal
rijders flink gewond raakte. Door
het slechte weer werden talloze
schaatsers sneeuwblind en moesten
van de baan worden gehaald. Het
ijs was op veel plaatsen gescheurd,
zodat veel rijders vielen en
08-07
Het geheim van MegaMindy
(B), distributeur Independent
Films
16-07
Soeur Sourire (B),
distributeur RCV
23-07
Suske en Wiske de Texas
rakkers (B), distributeur RCV
13-08
De indiaan, distributeur
A-Film Entertainment
03-09
Het leven uit een dag,
distrib. Independent Films
ifi&Ji
03-09
Film Distribution
10-09
Last Conversation,
distributeur Filmmuseum
17-09
De storm, distributeur Univer-
sal Pictures International
24-09
Carmen van het Noorden,
distributeur Benelux Film
Distribution
30-09
SpangaS, distributeur Walt
Disney
01-10
Happy End, distributeur
Benelux Film Distribution
01-10
Lover or loser,
distributeur RCV
01-10
Meisjes (B), distributeur RCV
07-10
Sinterklaas en de verdwenen
pakjesboot, distributeur RCV
07-10
Het Sinterklaasjournaal: De
film, distributeur Independent
Films
okt.
De helaasheid der dingen
(B), distributeur Wild Bunch
26-11
Komt een vrouw bij de
dokter, distributeur Benelux
Film Distribution
26-11
lep, distributeur Independent
Films
nov.
Terug naar de kust,
distributeur RCV
De winnaar van de tltstedentocr
1963 was Reinier Paping.
Van de 568 wedstrijdrijders weten er slechts 57 binnen de vereiste twee uur na de winnaar binnen te komen.
